Obowiązek przestrzegania zasad horyzontalnych

Zgodnie z postanowieniami Umowy Partnerstwa na lata 2021-2027 instytucje oraz beneficjenci realizujący działanie w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 (dalej: FERS), zobowiązani są do przestrzegania zasad horyzontalnych, w tym dwóch zasad równościowych tj.:

  • zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami,
  • zasady równości kobiet i mężczyzn,

Pozostałe zasady horyzontalne to:

  • zasada zrównoważonego rozwoju,
  • zasada „nie czyń poważnych szkód” (ang.: DNSH - Do Not Significant Harm).

Ponadto należy również wskazać, że istnieje obowiązek przestrzegania Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (dalej: KPP). Jest to horyzontalny warunek podstawowy wdrażania funduszy, który wymaga zapewnienia zgodności programu z KPP.

Dodatkowo należy również spełnić horyzontalny warunek podstawowy w zakresie wdrażania postanowień Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych (KPON).

Instytucje zaangażowane w realizację programu FERS mają obowiązek przestrzegania zasad horyzontalnych i warunków podstawowych na każdym etapie i w każdym procesie realizacji FERS, czyli podczas przygotowywania, wdrażania, monitorowania, sprawozdawczości, ewaluacji, informacji i promocji oraz kontroli programu. Obowiązek ten dotyczy również beneficjentów.

Zgłoszenie podejrzeń o niezgodności projektów (operacji)/działań z KPON odbywa się zgodnie z procedurą opisaną w dokumencie pn. „Procedura służąca do włączania zapisów Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych (KPON) do praktyki wdrażania programów”, stanowiącym załącznik nr 3 do Wytycznych dotyczących realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027.

Analiza przepisów Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (KPP) i Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych (KPON) w zakresie wsparcia FERS

Zgodnie z dokumentem pn. „Samoocena spełnienia warunku, skuteczne stosowanie i wdrażanie Karty Praw Podstawowych w Polsce” poniżej wskazano konkretne artykuły KPP związane z zakresem wsparcia planowanym do realizacji w FERS. Powinny one w sposób szczególny być brane pod uwagę w trakcie wyboru i realizacji projektów:

  • Art. 12 – Wolność zgromadzania się i stowarzyszania się
  • Art. 14 – Prawo do nauki
  • Art. 15 – Wolność wyboru zawodu i prawo do podejmowania pracy
  • Art. 20 – Równość wobec prawa
  • Art. 21 – Niedyskryminacja
  • Art. 23 – Równość kobiet i mężczyzn
  • Art. 24 – Prawa dziecka
  • Art. 25 – Prawa osób w podeszłym wieku
  • Art. 26 – Integracja osób niepełnosprawnych
  • Art. 28 – Prawo do rokowań i działań zbiorowych
  • Art. 29 – Prawo dostępu do pośrednictwa pracy
  • Art. 31 – Należyte i sprawiedliwe warunki pracy
  • Art. 34 – Zabezpieczenie społeczne i pomoc społeczna
  • Art. 35 – Ochrona zdrowia
  • Art. 36 – Dostęp do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym
  • Art. 37 – Ochrona środowiska

Zgodnie z wymogiem wskazanym w załączniku nr 3 do Wytycznych dotyczących realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027 pn. „Procedura służąca do włączania zapisów Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych (KPON) do praktyki wdrażania programów” poniżej wskazano konkretne artykuły KPON adekwatne do zakresu wsparcia FERS. Powinny one zostać w szczególności wzięte pod uwagę w kontekście ich przestrzegania na etapie wyboru i realizacji projektów:

  • Art. 5 – Równość i niedyskryminacja
  • Art. 6 – Kobiety z niepełnosprawnościami
  • Art. 7 – Dzieci z niepełnosprawnościami
  • Art. 8 – Podnoszenie świadomości
  • Art. 9 – Dostępność
  • Art. 12 – Równość wobec prawa
  • Art. 16 – Wolność od wykorzystywania, przemocy i nadużyć
  • Art. 19 – Niezależne życie i włączenie w społeczność lokalną
  • Art. 20 – Mobilność
  • Art. 21 – Wolność wypowiadania się i wyrażania opinii oraz dostęp do informacji
  • Art. 24 – Edukacja
  • Art. 25 – Zdrowie
  • Art. 26 – Rehabilitacja i habilitacja
  • Art. 27 – Praca i zatrudnienie
  • Art. 28 – Odpowiednie warunki życia i ochrona socjalna
  • Art. 29 – Udział w życiu politycznym i publicznym
  • Art. 30 – Udział w życiu kulturalnym, rekreacji, wypoczynku i sporcie
  • Art. 31 – Statystyka i zbieranie danych

Należy podkreślić, że zarówno zapisy KPP jak i KPON w całości powinny być przestrzegane podczas realizacji projektów FERS. Wskazana powyżej analiza jest zwróceniem uwagi na najbardziej właściwe, ze względu na charakter oferowanego w FERS wsparcia artykuły obu dokumentów. Właściwa instytucja ogłaszając nabór może dokonać bardziej szczegółowego wskazania właściwych dla tego naboru art. KPP i KPON w dokumentacji naboru.

Zasada równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami

Zasada równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami ma na celu zapobieganie wszelkim formom dyskryminacji, nie tylko ze względu na płeć, ale również z powodu rasy lub pochodzenia etnicznego, religii lub światopoglądu, niepełnosprawności, wieku lub orientacji seksualnej. Wszystkie projekty finansowane ze środków FERS muszą ją uwzględniać, na każdym etapie realizacji.

Warto również w kontekście tej zasady doprecyzować jak należy rozumieć dostępność.

Dostępność – możliwość korzystania z infrastruktury, transportu, technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych oraz produktów i usług. Pozwala ona w szczególności osobom z niepełnosprawnościami i osobom starszym na korzystanie z nich na zasadzie równości z innymi osobami. W przypadku projektów realizowanych w polityce spójności, dostępność oznacza, że wszystkie ich produkty (w tym także udzielane usługi) mogą być wykorzystywane (używane) przez każdą osobę. Przykładami tych produktów są: strona lub aplikacja internetowa, materiały szkoleniowe, konferencja, wybudowane lub modernizowane obiekty, zakupione środki transportu.

Stosowanie ww. zasady oznacza, że wszystkie produkty projektów (w tym usługi), które otrzymają dofinansowanie z FERS, muszą być dostępne dla wszystkich użytkowników i użytkowniczek. Wszystkie projekty w ramach FERS należy realizować zgodnie z Wytycznymi dotyczących realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027 wraz z załącznikami. W załączniku nr 2 zostały opisane Standardy dostępności: szkoleniowy, informacyjno-promocyjny, transportowy, cyfrowy, architektoniczny, które należy stosować przy realizacji projektów FERS.

Zasada równości kobiet i mężczyzn

Działania podejmowane w ramach zasady mają przyczyniać się do wyrównywania szans kobiet i mężczyzn w różnych obszarach wsparcia FERS m.in. rynku pracy, edukacji, adaptacyjności, zdrowia itd. To przede wszystkim dbanie, aby kobietom i mężczyznom przypisywano taką samą wartość społeczną, równe prawa i równe obowiązki oraz stwarzanie możliwości wyboru drogi życiowej bez ograniczeń wynikających ze stereotypów płci.

Dążenie do wyrównywania szans kobiet i mężczyzn jest jednym z podstawowych praw Unii Europejskiej i ma swoje odzwierciedlenie w różnych dokumentach UE – traktatach, dyrektywach czy strategiach. Rozporządzenie dotyczące Europejskiego Funduszu Społecznego Plus na lata 2021-2027 podkreśla ten aspekt wskazując na potrzebę podejmowania szerszych działań w zakresie  promowania zrównoważonego pod względem płci uczestnictwa w rynku pracy, równych warunków pracy i lepszej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, a także lepszego dostępu do przystępnej cenowo opieki nad dziećmi i osobami niesamodzielnymi.

W FERS zaplanowano różnorodne wsparcie ukierunkowane bezpośrednio na wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn, do których można zaliczyć:

  • Działania na rzecz godzenia ról zawodowych i prywatnych, równości szans w miejscu pracy, niwelowania luki płacowej oraz włączania w środowisko pracy osób znajdujących się w trudnej sytuacji na rynku pracy;
  • Opracowanie i wdrożenie modeli wdrażających równe traktowanie na rynku pracy, adresowanych do różnych grup m.in. pracodawców, kobiet-liderek, opiekunów osób wymagających wsparcia w codziennym funkcjonowaniu itd.;
  • Opracowanie systemu gromadzenia danych obrazujących poziom równości kobiet i mężczyzn oraz innych grup społecznych narażonych na wykluczenie z życia społeczno-gospodarczego;
  • Wsparcie tworzenia i funkcjonowania miejsc opieki nad dziećmi w wieku do lat 3;
  • Podniesienie kompetencji przedstawicieli podmiotów tworzących instytucje opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz kadry sprawującej opiekę nad dziećmi.

Należy podkreślić, że realizacja zasady równości kobiet i mężczyzn nie ogranicza się jedynie do ww. wsparcia. Zarówno wnioskodawcy, beneficjenci ale też instytucje zaangażowane w nadzorowanie wdrażania FERS powinny dbać o to, aby zasada ta była przestrzegana m.in. podczas przygotowywania, wdrażania, monitorowania, sprawozdawczości, ewaluacji, promocji i kontroli programów/projektów. W Wytycznych dotyczących zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027 wskazano w jaki sposób przestrzegać zasady równości kobiet i mężczyzn w ramach ww. etapów wdrażania.

Ważnym narzędziem do weryfikacji spełniania zasady równości kobiet i mężczyzn na etapie składanych wniosków o dofinansowanie w FERS jest tzw. standard minimum. Narzędzie to obejmuje pięć zagadnień i pomaga ocenić, czy wnioskodawca uwzględnił kwestie równościowe w ramach analizy potrzeb w projekcie, zaplanowanych działań, wskaźników lub w ramach działań prowadzonych na rzecz zespołu projektowego. Pełna treść standardu wraz z instrukcją dostępna jest w załączniku nr 1 do Wytycznych dotyczących zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027.

Więcej informacji

Źródło / więcej informacji: https://www.rozwojspoleczny.gov.pl/strony/dowiedz-sie-wiecej-o-programie/przestrzeganie-zasad-rownosciowych-2/

Drukuj | Druk do PDF